Son yıllardaki hızlı sanayileşme, üretimdeki potansiyellerinin artması ve ihracatın desteklenmesi ile sanayi yatırımları hız kazanmış, KOBİ’lerin desteklenmesi ile finansal sisteminde ilgi odağı olmuştur. Yaşanılan sorunların sonunda çıkartılan düzenlemeler ve kanunlar ile yatırımların teşvik edilmesi amaçlanmakta olup bu teşviklerin kontrolünün ve takibinin yapılması zorunlu olmuştur.
Değerlemenin amacı; işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonucunu gerçeğe uygun bir şekilde tespit etmektir. Varlık ve kaynakların işletmeye girdiği tarihteki değeri, çoğunlukla cari değerini yansıtmaktadır. Ancak, izleyen dönemlerde ekonomik hayattaki değişmeler, teknolojik gelişmeler ve mevcut piyasa koşulları gibi nedenlerden dolayı defter değeri ve güncel değeri birbirinden farklılaşabilmektedir.
Sanayi yatırımlarında da kredilerin yatırım projesi konusunda takiplerinin yapılması ve yatırım bittikten sonra firmanın bünyesinde bulunan sabit varlıkların belirli aralıklar ile değerlemeye tabi tutulması gerekliliği ortaya çıkmış olup değerleme hizmetleri ile bu açık kapatılmaktadır.
Makine Değerlemede üretim hatları, üretim faaliyetleri içerisinde yer alan makine ve ekipmanlar, yardımcı teçhizatlar, taşıt araçları, elektronik cihazlar, ofis mobilya-demirbaş vb duran varlıklar, diğer taşınmaz türlerinden ayrılan ve değerlemede kullanılacak yaklaşım şekli ile değerlemenin raporlanmasını etkileyen önemli farklılıklar içermektedir. Bahsi geçen maddi duran varlıklar taşınmazlara göre çok daha hızlı yıpranabilmekte ve teknolojik olarak demode olma riski taşımaktadırlar.
Hangi amaca yönelik değerleme yapılacağı (değerlemenin amacı) çalışmanın ana konusunu oluşturmakla beraber, buna bağlı olarak çalışma aşamaları ve kullanılan değerleme yaklaşımları önemli ölçüde değişiklik gösterebilmektedir. Değerleme uzmanı, makine-ekipman ve duran varlıkların değerlemesinde, değerlemeye konu varlığın yapısına ve değerleme amacına uygun olarak birtakım varsayımları gözönünde bulundurmalıdır. Örnekler çoğaltılabileceği gibi, makina değerleme raporları; makina ekipmanlarının alım-satım işlemleri, defter değeri veya UFRS’ ye uygun değer tespiti, mevcut makina parkının gerçek değerinin tespiti için ve makinaların finansal işlemlere konu olması, yurt içi/yurt dışı iş ortaklıkları, tedarikçi iş birlikleri gibi durumlarda kullanılmakta olup son dönemde büyük sanayi kuruluşlarının şehir dışına taşınmaya başlaması ile mevcut makine parkının taşınacağı, makine ve ekipmanın tesisin bir bütün olarak çalışır durumda faaliyetine devam edeceği, tesisin faal veya gayri faal durumda olması gibi hususlar ile değerleme çalışmaları gerçekleşmektedir.
Günümüzde satın alınacak olan ve satışı gerçekleşen tüm makina ve ekipmanların değerlemesinde, besi çiftlikleri ve süt çiftlikleri, çimento tesisleri, tekstil işletmeleri, rafineriler, gemiler, tersaneler, araç filoları, yenilenebilir enerji kaynakları, RES (rüzgâr enerjisi santralleri), HES (hidroelektrik santralleri) ve Doğalgaz Çevrim Santralleri gibi özel bilgi ve donanım gerektiren alanlarda değerleme çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Makine ve ekipman değerlemesi bir süreç olarak ele alınmalı ve değerleme uzmanının, her bir aşamada birçok parametreyi ve veriyi analiz etmesi gerekmektedir. Bu süreç her aşamada detaylandırılacağı gibi tespit amaçlı yapılacak saha ziyaretinden başlayarak makro nitelik ve özellikler açısından; tesis kapasitesi, verimliliği, kısıtlı hammadde kaynakları, çevre ile ilişkilerinin belirlenmesi fabrikanın içinde bulunduğu arsa ve binalara ilişkin sınırlı süreli kullanım hakları, mülkiyet bilgilerinin incelenmesi ve değerlemenin amacına uygun şekilde sınıflandırılması gibi faktörler, mikro niteliklerin tespitinde ise değerleme konusu makinenin marka, model, seri numarası, kapasitesi, teknolojik durumu gibi tanımlayıcı bilgiler mutlaka tespit edilmeli ve topyekün iyi analiz edilmelidir.
Globalleşen dünyada, önemi her geçen gün artan Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS), işletmelerin dünyaya açılabilmesi ve yabancı piyasalara entegrasyonu için kullanılması gerekli bir uygulamadır. UFRS kapsamında; mevcut Türk Ticaret Kanunu’nun bir gereği olarak, şirket bilançosunda yer alan maddi duran varlıkların gerçeğe uygun şekilde yeniden değerlemesini; ekonomik işbirliği oluşturmak, uluslararası yatırım kararları almak, dünya piyasalarında finans kaynaklarına kolay ulaşabilmek konularında bir muhasebe süreci değil çağımızın iş dünyasının ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir çözüm olarak değerlendirmek gerekmektedir.
Makine-ekipman, entegre tesis, gemi ve diğer maddi duran varlıkların değerlemesi yetkilendirilmiş değerleme kuruluşları tarafından yapılabilmektedir. Avrupa birliğine uyum süreci ve Türk Ticaret Kanunun getirdiği düzenlemeler çerçevesinde Halka açık firmaların faaliyet raporlarında belirtilmek üzere aktiflerinde bulunan maddi duran varlıkların yeniden değerlemesini düzenli olarak yaptırmakla beraber Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının 16. Maddesi gereği, aktiflerde yer alan tüm duran varlıklar her yıl yeniden değerleme neticesindeki yeni değerleriyle deftere kaydedilmelidir. Ayrıca ortaklık veya yatırım kararlarının desteklenmesi amacıyla yapılan işlemler ile yatırım ve kalkınma bankaları, faktöring şirketleri, leasing firmalarının teminat amaçlı işlemlerinde makine değerleme çalışmaları önemli bir yer arz etmektedir.
Bunların yanısıra özel firmaların kredi talepleri, alım ve satım işlemleri, sigorta ve hasar tespiti çalışmaları, vergi planlaması, hisse devri, ortaklık oluşturulması, yönetim kararları, kamulaştırma ve şirket tasfiyesi gibi durumlara istinaden değerleme talepleri olabilmektedir. Ülkemizde değerleme şirketlerinin hazırladığı değerleme raporlarının % 80 teminat amaçlı olduğunu bilinmektedir. Tüm dünyada ve gelişmiş ülkelerdeki ilerlemelere benzer olarak ülkemizde de finansmana erişimi kolaylaştırmak ve teminata konu varlıkları çeşitlendirmek adına hazırlanan 15.07.2016 tarihinde kabul edilen 6728 no’lu “Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile taşınır malların ipotek altına alınabilmesinin önü açılmıştır.
KOBİ lerin Türkiye’deki işletmelerin % 99’ unu oluşturduğu, bu firmaların finansman sağlamak amacıyla kullanmak istedikleri kredilerde bankaların teminat istediği ve firmaların teminat imkanlarının kısıtlı olduğu görülmüştür. 21.11.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6361 sayılı finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri kanunu gereği sat-geri kirala işleride finansal kiralama kapsamı içine alınmış ve şirketlerin işletme sermayesi ihtiyacının karşılanmasına ciddi katkılar sağlanmış oldu. Yeni düzenlemeyle daha önce taşınmazlara yönelik uygulanan sat-geri kirala ve rehin işlemleri artık taşınır mallar için de uygulanabilecek olup kredi hacminin genişlemesine yönelik bu uygulamayla mevzuat çalışmalarının da hız kazanacağı düşünülmektedir.
Konu taşınır mal merkezi sicil sistemine kayıt altına alınarak yapılacak sorgulamalarla bir başka finansman kuruluşu tarafından rehin işlemine tabi tutulmasınında önüne geçilecektir. TSKB Gayrimenkul Değerleme A.Ş., makine-ekipman, tesis, gemi ve diğer maddi duran varlıklar sınıflarının değerlemesinde, Lisanslı Makine Mühendisleri ile sektör tecrübelerini değerleme alanında birleştirmiş makine mühendisi kadrolu uzmanları ve Türkiye Sınai Kalkınma Bankası’nın engin deneyimi ve bilgi birikiminden kaynaklanan uzmanlığıyla gerek teminat işlemlerinde gerek UFRS standartlarına göre gerçeğe uygun olarak yeniden değerleme çalışmalarında teknik analiz ve hesaplamaların yanısıra etkin piyasa koşullarında yaptığımız titiz araştırmalarla kalitenin ön planda olduğu hizmetlerimizde rekabet üstünlüğü sağlamaktayız.
